Gasontladingslampen 

De geest in de fles  

• Noorderlicht
• Gasontladingslampen
• Plasmabollen
• Neon-, xenon-, natriumdamp- en kwikdamplampen
• Toepassingen

Om de werking van dit type lampen te begrijpen, moet men zich enigszins in het wezen van de elektriciteit verdiepen.

Noorderlicht

Elektriciteit is door haar wezen aan de aarde gebonden en kan niet langdurig vrij in de atmosfeer bestaan. Als bij onweer elektriciteit vrijkomt in de atmosfeer, verbindt ze zich altijd weer zo snel mogelijk met de materie: de bliksem slaat in. Bijzondere uiterlijke omstandigheden kunnen de elektriciteit echter uit haar aardse kluisters bevrijden.

In de natuur gebeurt dat spontaan aan de Noord- en Zuidpool, waar de uiterlijke kracht van de zon gering is. De atmosfeer vult zich daar van tijd tot tijd met vrije elektriciteit. In het noorderlicht (poollicht) zien we de elektriciteit zogezegd in haar ware gedaante. Bij sterke zonnevlekken kan ook op andere plaatsen het evenwicht van zon- en aardekrachten veranderen, waardoor zelfs in ons land poollicht waargenomen kan worden.

Gasontladingslampen

Met een gasontladingslamp bootst men het noorderlicht in een glazen fles na. De lucht wordt grotendeels uit de fles gepompt en vervangen door een ander gas, bijvoorbeeld kwikdamp of neon. De elektriciteit wordt via twee metalen polen naar binnen gevoerd; er is geen gloeidraad.

In de ongewone, onaardse atmosfeer binnen de glazen fles komt de elektriciteit vrij en begint net als het poollicht te gloeien en te lichten. Afhankelijk van het gebruikte gas verschilt de kleur van het licht.

Plasmabollen

Een z.g. plasmabol is een glazen bol die onder lage druk gevuld is met een mengeling van bijzondere gassen, meestal argon en neon. In deze atmosfeer komt de elektriciteit makkelijk vrij en wordt goed zichtbaar. Plasmabollen zijn bedoeld als demonstratie-materiaal of als decoratie.

Neon-, xenon-, natriumdamp- en kwikdamplampen

Neon-, xenon-, natriumdamp- en kwikdamplampen zijn gasontladingslampen.

Het licht dat deze lampen geven is sterk verwant aan het noorderlicht. Het ontstaat door het oplichten van het toegepaste gas onder invloed van de elektriciteit. Het licht is betoverend en fascinerend. Hebben we hier niet immers 'de geest in de fles' gevangen?

Toepassing

Neonlampen worden gebruikt voor reclame. Voor de bekende neonreclames vormt de glasbewerker glazen buisjes in de vorm van letters en vult ze met neongas.

Xenonlampen worden o.a. in koplampen van auto's gebruikt. Doordat er geen (kwetsbare) gloeidraad is, gaan ze lang mee.

Natrium- en kwikdamplampen worden gebruikt voor straatverlichting. De lampen van de oranje-kleurige snelwegverlichting zijn gevuld met natriumdamp. In straatlantaarns worden kwikdamplampen gebruikt met fluoreserende laag aan de binnenkant van het glas; die geven een hard, witachtig licht.

Kwikdamplampen worden bovendien gebruikt in plantenkassen, in winkels en voor de verlichting van grote gebouwen, zoals kerken.

Voor de verlichting thuis zijn gasontladingslampen niet bruikbaar.