Ledlampen 

Licht emitterende diodes  

  • Wat is led?
  • Het wezen van ledlicht
  • Toepassingen
  • De lichtkwaliteit van heldere en gematteerde lampen

Wat is led?

Onder normale omstandigheden is elektriciteit niet zichtbaar. Door haar wezen is zij aan de aarde gebonden en alleen onder bijzondere omstandigheden maakt ze zich daaruit los en toont haar ware wezen. In de natuur is dit het geval bij noorderlicht en kunstmatig bij gasontladingslampen. De elektriciteit wordt daarbij zichtbaar als licht met een wezenlijk ander karakter dan zonlicht heeft.

loodglans (galeniet)

In bepaalde kristallijne stoffen treedt als een natuurlijk fenomeen iets vergelijkbaars op. Dit is bijvoorbeeld het geval met zink- en loodglanskristallen, maar ook met diamant. Als men hier stroom aan toevoert, licht de elektriciteit in het kristal op. Ze maakt zich echter niet geheel los van de materie, zoals in een gasontladingslamp gebeurt.

Een kristal dat zo gebruikt wordt, noemt men een licht emitterende diode (led).

Een led werkt alleen met gelijkstroom. Daarom moet de wisselstroom uit het stopcontact eerst worden omgezet. Als bijkomend voordeel ontbreekt hierdoor in ledlicht het onrustige flikkeren dat tl- en spaarlamplicht kenmerkt.

De kleur van het licht is afhankelijk van het soort kristal. Om wit licht te krijgen, combineert men verschillende soorten kristallen of maakt men gebruik van kleurfilters of fluorescerende stoffen.

Het wezen van ledlicht

Met de led-techniek maakt men het wezen van de elektriciteit zichtbaar. Het toont zich als een weerschijnachtig licht, dat doet denken aan het licht dat glimwormpjes uitzenden of dat optreedt bij bepaalde paddenstoelen. Ledlicht is betoverend, een beetje sprookjesachtig haast; het is intrigerend, maakt nieuwsgierig.

Groene Pepe (Mycena chlorophos)

Door de gebruikte gelijkstroom is ledlicht ook zeer rustig, ingetogen zelfs. Het blijft sterk bij zichzelf.

Men kan zich wel afvragen of ledlicht kwalitatief gezien ook wel écht licht is. Een wezenlijke eigenschap van licht is immers dat het straalt. Leds stralen niet, de term 'emitteren' (uitzenden, afgeven) is inderdaad goed gekozen.

Toepassingen

De led-techniek heeft een aantal bijzondere eigenschappen en beperkingen. Zo kan er slechts een zeer zwak stroompje gebruikt worden om het kristal licht te laten uitzenden. Bij meer stroom neemt het rendement af. Onder koude omstandigheden is de lichtopbrengst het grootst, bij warmte neemt het rendement af en kan de led stuk gaan.


Hierdoor waren leds aanvankelijk slechts bruikbaar als signaallichtjes in elektrische apparaten e.d. Ze zijn voor dat doel vaak voorzien van een al dan niet gekleurd plastic omhulsel met reflectortje en lensje.

Om leds te kunnen gebruiken als verlichtingsbron, worden ze gecombineerd en ondergebracht in een omhulsel dat past in een standaard lampenfitting.

Er moeten veel en krachtige leds worden gebruikt om een lichtopbrengst te krijgen die vergelijkbaar is met die van een gloeilamp. Omdat leds zo gevoelig zijn voor warmte, worden er koelribben aangebracht.

De eerste ledlampen waren alleen geschikt voor schemerlampen. Inmiddels zijn ook lampen verkrijgbaar met een lichtopbrengst vergelijkbaar met een gloeilamp van 60 Watt of meer. Door de ingewikkelde techniek is de aanschafprijs van deze lampen hoog. Door het geringe stroomverbruik en de levensduur van ca 50.000 uur, zijn ze in gebruik echter goedkoper dan alle andere lampen.

De led-techniek is nog volop in ontwikkeling. Naar verwachting zullen de komende jaren sterkere en goedkopere lampen op de markt komen.

De lichtkwaliteit van heldere en gematteerde lampen

De verschillende soorten ledkristallen geven ieder een andere kleur licht. Het kan ook onzichtbaar licht zijn: infrarood of ultraviolet. Echt wit licht zit er echter niet bij. Om dat te krijgen, kunnen kristallen met verschillende kleuren worden gecombineerd. Hiermee krijgt men het zuiverste licht.

Er kan echter ook gebruik worden gemaakt van gekleurde filters en van stoffen die het ledlicht als wit licht weerkaatsen of die wit oplichten (fluoresceren). Als daarbij dezelfde stoffen gebruikt worden als bij tl- en spaarlampen, kan de ledlamp daardoor ook dezelfde kille uitstraling krijgen.

Bij het kopen van een lamp moet men hier goed op letten. Het is echter moeilijk om in een winkel de lichtkwaliteit van een lamp juist te beoordelen. Dat kan men het beste thuis doen, in een kamer die uitsluitend verlicht wordt door de betreffende lamp. Het is heel interessant om op deze manier verschillende soorten lampen uit te proberen.

Heldere lampen of lampen waarvan het glas alleen gematteerd is, en die gebruik maken van een combinatie van verschillende soorten kristallen om een witte kleur te krijgen, geven doorgaans het beste licht. Vooral bij lampen met een melkglasachtige bol moet men de lichtkwaliteit kritisch beoordelen.

Ledlampen worden in toenemende mate ook voor lantaarnpalen gebruikt. Daarbij worden speciaal de 'goede' soorten ledlampen gebruikt, dat wil zeggen: zonder kleurfilters of fluorescerende stoffen.